Çocuğumuzun yüzünde büyük, sıcak bir gülümsemenin görünmesi biz ebeveynlerin en çok arzu ettiği şeylerden biridir. Fakat bu gülümsemeyi bir ömür boyu sağlıklı ve parlak tutmak gereklidir. Bunun için hastayı, hastanın ailesini, aile diş hekimini, ortodontisti ve diğer dental uzmanları içeren bir takımdan oluşan iyi bir takibe ihtiyaç vardır.

Diş hekiminiz çocuğunuzu erken dönemde kontrol edip, dişlerin ve çenelerin nasıl geliştiğini görür ve çocuğunuz büyürken oluşabilecek değişiklikleri fark ederek sizi bilgilendirir. Bu yüzden çocuğunuzun devamlı diş kontrollerinin yapılmasını önermekteyiz.

18 yaşına kadar olan çocukluk dönemindeki ortodontik tedavileri iki aşamada incelemek mümkündür.

1. Koruyucu-Önleyici Ortodontik Tedavi

Çocuğunuzun ilk ortodontik muayenesi 4-5 yaşında olmalıdır. Bu ilk muayenedeki amaç;

• Çocuklardaki çene ile ilgili bozukluları tespit edip, erken müdahale etmek
• Yanlış yutkunma ve ağız solunumu gibi ilerde çene problemlerine sebep olacak yanlış fonksiyonların tedavisi
• Dişlere ters kuvvetlerin gelmesini ihtimalini ortadan kaldırmaktır.

Çocuğunuz ağızdan nefes alıyorsa ve dudakları açık ise; bu bozuklukların tedavisinde ortodontist ve kulak burun boğaz uzmanın birlikte çalışması ve fonksiyonları düzeltmesi gerekir. Bu tip tedaviler değişik nefes ve kas egzersizlerinden ve bu yaş çocukların takabileceği apareylerden oluşan bir tedavi yöntemidir.

Çocuğunuz 4-5 yaşına geldiğinde eğer bir problem gözlemliyorsanız bile onu bir ortodontiste götürmeniz gereklidir.

Çünkü erken fark edildiği zaman bazı ortodontik problemleri çözmek daha kolaydır ve özellikle ağız solunumunun sebep olduğu çene problemlerinin oluşmasını engellemek mümkündür.

Bu dönemdeki ortodontik tedavilere “koruyucu önleyici tedavi” adı verilir.

Çocuğunuzun dişleri düzgün görülse bile sizin fark edemeyeceğiniz, sadece ortodontistin belirleyebileceği bazı problemler olabilir. Bazen de sizin problem olarak gördüğünüz bir durum tamamen normal olup ve zamanla kendiliğinden düzelecek bir durum olabilir.

Çocuğunuzun dişlerinde gözlemlediğiniz her problem tedavi gerektirmeyebilir!

Örneğin 7-8 yaşlarında üst orta ana dişler ağızda yer alır. Bu dişler süt dişlerinden sonra size çok büyükmüş gibi gelebilir.

Unutmayın ki çocuğunuzun eli, kolu, başı gibi çenesi büyüyecek ama dişleri büyümeyecektir. Böylelikle size çok büyükmüş gibi görünen bu ön dişler, diğer dişlerinde ağızda yer almaya başlamasıyla ve yüzün büyümesiyle size daha normal gelmeye başlayacaktır.

Alt ön bölgedeki dört adet kesici diş 7-8 yaşlarında biraz çapraşık olabilir. Genellikle hasta velilerimiz bu durumdan çok endişelenirler ve kliniğimize tedavi olmak amacıyla başvururlar.

Telaşlanmaya gerek yoktur, çünkü alt ön bölgede görülen hafif çapraşıklık ta fizyolojiktir ve karmaşık bir dizi olaydan sonra 12 yaş civarında bu bölgedeki dişler düzelir.

7-9 yaşları arasında çocuğunuzun ortodontik muayenesi yapıldığında dişlerde görülen bazı problemler fark edilse bile, ortodontistiniz size acil bir tedavi önermeyebilir. Doktorunuz bu durumda “bekle ve gör” yaklaşımını uygulayıp, 12 yaş civarında tedavinin başlayacağını söyleyebilir.

En iyi sonucu elde etmek için, ortodontistiniz sizin için en uygun zamanı beyan edecektir.

Bazen çocuklarda, bebeklik döneminden kalmış olan yanlış yutkunma veya ağızdan nefes alma, parmak, kalem, dil emme gibi kötü alışkanlıklar mevcut olabilir. Bu kötü alışkanlıkların ortadan kaldırılması için yapılan müdahalelere ise önleyici tedavi denilir.

Birçok alışkanlık önleyici apareyler mevcuttur. Dişlere yapıştırılıp çıkarılamayanlar olduğu gibi, takılıp çıkartılan apareyler de mevcuttur. Hangi apareyin kullanılacağı ortodontistiniz tarafından belirlenir.

Bazı durumlarda ise ortodontistiniz çocuğunuzda ciddi bir çene problemi tespit edebilir. Çocuğunuzun çenelerinde bir problem teşhis edilmişse, erken müdahale bazı ciddi problemlerin gelişmesini önleyebilir ve ileri yaşlarda yapılacak tedavinin daha kısa süreli ve daha az karmaşık olmasını sağlayabilir.

Erken tedavi, küçük yaşta kemiğin gelişimini yönlendirmek ve ana dişler sürerken onlara daha iyi bir çevre yaratmak için sabit ya da takılıp çıkarılabilen ortodontik aparey kullanımını içerir. Bu tip müdahalelere koruyucu ortodontik tedavi denilir.

Erken dönemde mevcut bir problemi tespit etmek ortodontiste şu imkânları sağlar.

• Çene büyümesini yönlendirir.
• Ön dişleri fırlak olan vakalarda top çarpması ya da düşme gibi olası travmalara karşı tedbir alır. Çünkü bu gibi diş fırlaklıklarında ön dişlerin kırılma olasılığı yüksektir.
• Zararlı ağız alışkanlıklarını engeller (parmak emme, yanlış yutkunma ağız solunumu)
• Fiziksel görünümü iyileştirir ve özgüveni arttırır.
• Daimi dişlerin daha düzgün şekilde ağızda yer almalarına rehberlik eder.

2. Çocuklarda Kapsamlı Ortodontik Tedavi ( Tel Takmak)

Hemen her yaşta ortodontik tedavi yapılabiliyor olmasına rağmen, her hastanın problemine göre ideal bir yaşı vardır. Ortodontik tedaviler sıklıkla bütün ana dişler sürdükten sonra (11-12 yaş) yapılır. Fakat bazı ortodontik bozuklukların, çocuktaki var olan büyüme potansiyelinden yararlanmak için erken dönemde tedavi edilmesi gerekmektedir ki bu tedavilere koruyucu önleyici ortodontik tedavi denilmektedir.

Çocuğunuzun ağzındaki en son süt dişi sallanıp düşünce (11-12 yaş) daimi dişlenme dönemine geçilmiş demektir. Bu dönemde 2. büyük azı dişleri de sürmüş ise ağızda toplam 28 diş mevcuttur. 20 yaş dişlerinin de ağıza yerleşmesi ile toplam 32 diş tamamlanmış olur.

Ağızda süt dişlenmenin bitmesi ile birlikte, çocukta pubertal büyüme atılımı dediğimiz birtakım değişimler başlar. Bu dönem ergenliğin başladığı dönemdir aynı zamanda…

Pubertal büyüme atılımı, biz ortodontistler için hem dişleri hem de çeneleri tedavi yapmak adına en kıymetli zaman dilimidir.

Bu dönemde ‘tel takma’ dediğimiz sabit ortodontik tedaviler aktif bir şekilde yapılabilmektedir. Sabit apareylerdeki braketlerle yapılan tedavide uzayın her üç yönünde diş hareketi yapmak mümkündür.

Ortodontik tedavi eskiye göre daha sık yapılmaktadır. Artık etrafımızda ortodontik tedavi gören birçok çocuk görüyoruz ve bunu garipsemiyoruz.

Çenelerde mevcut olan problemlerin düzeltilmesi için bazı bölgelerden destek alarak tedaviler yapılmaktadır. Ağız dışından (kafadan, alından veya enseden) destek alınarak yapılan tedavilerde kullanılan apareylere ağız dışı apareyler denilir.

11–15 yaş dönemi ortodontik tedavi açısından oldukça önemlidir. Ortodontistler çenelerde görülen bozuklukları ancak büyümeyi yönlendirmek suretiyle tedavi edebilir. 11–15 dönemi büyümenin en aktif olduğu dönem olduğu için tüm kapsamlı tedavileri de bu dönemde uygulayıp geç kalmamayı isteriz.15 yaşından sonra büyüme çok azaldığı ya da bittiği için çene tedavilerindeki başarı şansımız azalır.

Büyüme atılımının bittiği, artık bireyin ergin olduğu dönemde dişleri ilgilendiren bozukluklar yine başarılı bir şekilde tedavi edilse bile çenelerin tedavisi ancak ortognatik-cerrahi dediğimiz ameliyatlarda düzelebilir.

Çocuğunuz tellerin görüntüsünden rahatsız olabilir ya da arkadaşlarının alay etmesinden korkuyor olabilir. Çocuğunuzu arkadaş grubundan ya da akrabalarınızdan ortodontik tedavi gören kişilerle tanıştırmanızı öneririz. Böylelikle kendini yalnız hissetmeyecek ve başına gelecekleri bizzat tedavi gören birilerinden öğrenecektir.

Sonuçta her ne olursa olsun ortodontik problemler sağlıkla ilgili problemlerdir ve bunun tedavisi sonsuza kadar sürmez. Ödül ise bir ömür boyu düzgün ve sağlıklı dişlerle gülmektir.

Ortodontik tedavilerin genellikle çocuk ve gençlik yıllarında yapıldığı bilinmektedir. Ancak son yıllarda halkın bilgilenmesi ve teknolojinin ilerlemesi ile ileri yaşlarda da ortodontik tedaviler çok başarılı bir şekilde uygulanmaktadır.

Teknolojinin ilerlemesiyle tedavi esnasında estetik kaygıyı ortadan kaldıracak daha az belli olan ve yetişkin hastalarımızın estetik konforunu sağlayan alternatifler de artmıştır. Bu durum çok ileri yaşlarda bile bireylerin ortodontik tedaviye ilgisini artırmaktadır.

Buna rağmen ülkemizde ortodontik tedaviye ihtiyacı olan pek çok yetişkin hasta bulunmakta, ancak bu kişiler estetik kaygılardan dolayı tedavi olmak istememektedir. Bu hastaların da pek çoğu çapraşık dişlerini çektirme ya da kaplama veya protez yaptırma yoluna giderek tedavi olmaktadır.

Oysa ortodontik tedavi ile dişler doğal yapıları korunarak düzeltilir, diş ve diş eti hastalıklarının önüne geçilebilir. Ortodontistiniz belirli hedeflere bir çocuk hastada olduğu gibi başarı ile ulaşabilir.

Yetişkin hastaların ağız hijyeni konusunda daha dikkatli olduğu ve tedavi biran evvel bitsin diye doktorunun uyarılarını daha çok önemsediği de bir gerçektir. Bu durum ise tedavi süresini kısaltan bir etkendir.

En iyi protez insanın kendi dokusu, kendi dişidir. Bu yüzden dişlerin kesilip küçültüleceği, üzerine porselen kaplamaların yapılacağı pek çok durumda ortodontik tedavi sağlıklı bir estetiğin imdadına yetişmekte, kişiye hayatının geri kalan kısmında “kendi dişleri” ile güzel bir gülümseme ve daha sağlıklı bir görünüm kazandırabilmektedir.

Unutmayın!!! şu anda dünyada birçok erişkin ortodontik tedavi gören bireyler kendi görüntüleriyle ilgili dışardan ne düşünüldüğünü hiç umursamadan yaşıyor ve gülüyor.

Bazı yetişkinler braket takarsa çocuksu görüneceklerini düşünürler. Doğrusu önemsememiz gereken braketleri taktığımız sürece nasıl gözüktüğümüz değildir. Çünkü onlarla 1 ya da 2 sene yaşayacağız. Oysa ortodontik tedavi sayesinde, sağlıklı ve protez olmayan kendi dişlerimizle ömür boyu özgürce gülebiliriz.

Ortodontik tedavi ile güzel bir gülümseme elde edilmesi, yetişkinlerde özgüveni ve çevre ile iletişimi artırmakta, bu da iş hayatındaki başarısını olumlu yönde etkilemektedir.

Tıpta 18 yaş ve üstü olarak belirlenmiş olan yetişkin bir hastada, büyüme tamamen durduğu için çenelerde mevcut olan problemler ortognatik-cerrahi müdahalelerle (çene ameliyatlarıyla) tedavi edilebilir.

Yetişkin hastalarda mevcut olan dişsel problemleri tedavi etmek için diş destek dokularının (periodonsiyumun) sağlıklı olması gerekir. Çünkü ileri yaşlarda dişeti çekilmeleri, buna bağlı olarak da alveol kemiği erimeleri gözlenebilir. Böyle bir problemin varlığını tespit etmek için panoramik radyografi dediğimiz, tüm dişleri ve çene kemiklerini bir arada gösteren filmlerden faydalanılır. Eğer dişe komşu olan dokularda bir problem varsa bir periodontologtan (dişeti hastalıkları uzmanı) yardım istenip ortodontik tedavi başarılı bir şekilde yapılabilir.

Yetişkin hastalara uygulanan teller daha yumuşak ve kuvvetler daha hafiftir. Çünkü alveol kemikleri çocuklara nazaran daha sert ve esnekliği daha azdır. Bu durum tedavinin başarısını engellemez.

Günümüzde ortodontik tedavide braket dediğimiz metal düğmeciklere alternatif olan şeffaf plaklarla tedavi, özellikle yetişkin hastalarımıza konforlu bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır.

Şeffaf plaklarla tedavide plaklarınızı yemek ve su içmek haricinde çıkartıp geri kalan tüm gün ve gece boyunca takmanız gereklidir. Böylece gün içinde yemekten sonra özgürce dişlerinizi fırçalayıp temizliğinizi yapabilirsiniz. Ortodontik tedavi olduğunuz belli olmadan tedavinizi tamamlamak mümkündür.

Tedavide ortodontistiniz tarafından dişlerinize belli olmayan hareket sağlayıcı çıkıntılar yapıştırılır ve tedavi bitiminde bunlar çıkarılır. Bir ya da iki hafta da bir yeni plaklarınız size teslim edilir. Ortalama tedavi süresi normal tel tedavisi ile aynıdır. Şeffaf plaklarla tedavini bir başka avantajı da tel batması veya braket kopması gibi kazaların olmamasıdır.

Artık Türkiye’de de bu tedavinin yaygınlaşması ile biz ortodontistlerin birçok vakada bu tedaviyi kullanım oranı artmıştır. Bazen zor vakalarda diğer tedavi alternatifleri ile kombine bir şekilde şeffaf plakları devreye sokarak hastalarımıza estetik ve başarılı alternatifler sunmaktayız.